Xuất bản là một hoạt động đặc biệt mang tính chính trị – xã hội cao, đi đầu trên mặt trận tuyên truyền đường lối, chủ trương của Đảng cũng như chính sách, pháp luật của Nhà nước.

Vì mục tiêu giữ vững ổn định chính trị, củng cố sự thống nhất trong Đảng, báo chí theo đó đã trở thành diễn đàn dân chủ của nhân dân, có trách nhiệm nâng cao nhận thức, định hướng tư tưởng, tăng cường sự đồng thuận của xã hội. Do đó, việc có nhận thức đầy đủ về các vấn đề đang đặt ra với báo chí, xuất bản phẩm trong bối cảnh hiện nay sẽ góp phần giúp nhóm sản phẩm báo chí, xuất bản hoàn thành trách nhiệm, sứ mệnh đối với đất nước và nhân dân.

Trong bối cảnh bùng nổ của công nghệ 4.0, liên tục các phương tiện truyền thông hiện đại ra đời, thông tin tác động sâu rộng đến mọi mặt của đời sống xã hội.

Với sự phát triển vượt bậc của công nghệ lưu trữ, truyền dẫn âm thanh, hình ảnh và mô hình truyền thông đa phương tiện cho phép ra đời nhiều sản phẩm báo chí chất lượng cao, từ những bài viết dài, có dung lượng lớn đến những bài phân tích chuyên sâu, các sản phẩm thực tế ảo tới những ứng dụng tin nhắn có sự hỗ trợ của trí tuệ nhân tạo (AI) để tương tác với độc giả.

Sự cạnh tranh của các loại hình báo chí, xuất bản truyền thống với các loại hình hiện đại, như mạng xã hội, sách điện tử (ebook), sách thực tế tăng cường ảo, các ứng dụng sách điện tử trên điện thoại thông minh… đã dẫn đến thực tế là báo in đối mặt với sự sụt giảm doanh thu, báo điện tử phải cạnh tranh với mạng xã hội, hoạt động xuất bản gặp nhiều khó khăn.

Từ thực trạng đó, báo chí và các loại hình xuất bản phẩm đồi hỏi phải nâng cao chất lượng, thích ứng được với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin và truyền thông. Theo đó, báo chí và xuất bản cần bám sát, cập nhật công nghệ mới, phương thức tổ chức sản xuất thông tin và định hướng dư luận xã hội; đặc biệt là đối với những vấn đề phức tạp, có nhiều sự ảnh hưởng đến xã hội.

Việc quan tâm đổi mới mô hình tòa soạn, nhà xuất bản, cơ quan báo chí cùng với việc hoàn thiện các cơ chế, chính sách liên quan nhằm bảo đảm đời sống, thu nhập cho lực lượng lao động trong lĩnh vực báo chí, xuất bản là cần thiết, góp phần đổi mới, nâng cao hoạt động của báo chí, xuất bản. Quan tâm đến vấn đề kinh tế báo chí, thu nhập sẽ khuyến khích các nhà báo yên tâm công tác, không ngừng trau dồi, đổi mới, sáng tạo, nâng cao năng lực tác nghiệp, phát huy được vai trò nòng cốt trong công tác tư tưởng.

Bên cạnh đó, trước xu hướng thông tin trên mạng ngày càng phức tạp, đan xen giữa thông tin tốt và thông tin xấu độc, các trang mạng xã hội mọc lên “như nấm sau mưa”, một số tờ báo vì chạy theo lợi ích thương mại mà xa rời nhiệm vụ chính trị. Điều đó đòi hỏi báo chí, xuất bản phẩm phải nâng cao chất lượng thông tin, tuyên truyền; nhà báo cần có phẩm chất chính trị trong sáng, ý thức trách nhiệm công dân, đạo đức nghề nghiệp.

Trong cuộc cạnh tranh giữa báo chí và mạng xã hội, nhà báo vừa là người phát hiện thông tin, vừa là người kiểm chứng, thẩm định, phân tích và giải thích thông tin, cung cấp và giúp công chúng tìm được những nguồn thông tin trung thực, đáng tin cậy, góp phần xây dựng môi trường thông tin lành mạnh.

Các cơ quan chủ quản và cơ quan báo chí quản lý tốt hơn đội ngũ phóng viên, biên tập viên, xử lý nghiêm những trường hợp cá nhân có bài viết kích động, đi ngược lại đường lối, chủ trương của Đảng, vi phạm đạo đức nghề nghiệp, vi phạm pháp luật, đồng thời khen thưởng kịp thời những cá nhân hoàn thành xuất sắc sứ mệnh trên mặt trận tư tưởng, có những bài viết tốt bác bỏ những nội dung xuyên tạc, gây bất ổn trong dư luận xã hội, tích cực đấu tranh lên án,…

Các cơ quan báo chí, xuất bản cần nhạy bén trong việc nắm bắt thông tin, phối hợp với các cơ quan, ban, ngành, các địa phương, chủ động thông tin phê phán, phản bác sắc bén những luận điệu sai trái, khuynh hướng tiêu cực, đập tan những âm mưu thâm độc của các thế lực thù địch.

Theo đó, để nâng cao hiệu quả hoạt động của báo chí và xuất bản phẩm trong điều kiện hiện nay, chúng ta cần chú trọng những điều sau:

Một là, nhận thức rõ hơn những hạn chế trong công tác quản lý báo chí và xuất bản để kịp thời khắc phục… Cần bổ sung các quy chế về phối hợp chỉ đạo, định hướng báo chí của các cơ quan chức năng; quy định rõ trách nhiệm của mỗi đảng viên khi phát ngôn, viết bài trên mạng xã hội; chú trọng công tác nghiên cứu lý luận báo chí, xuất bản làm nền tảng giải quyết mối quan hệ giữa đáp ứng nhu cầu thông tin của công chúng và yêu cầu định hướng chính trị, tư tưởng.

Hai là, tăng cường sự phối hợp giữa cơ quan chủ quản báo chí, xuất bản và các cơ quan tuyên giáo, thông tin; kiện toàn bộ máy các cơ quan báo chí, xuất bản theo hướng tinh gọn, thiết thực, hiệu quả theo quy hoạch quản lý và phát triển báo chí mới; kiên quyết giải quyết kịp thời, xử lý nghiêm các cơ quan báo chí, xuất bản, các trang thông tin điện tử hoạt động không đúng tôn chỉ, mục đích, thương mại hóa, buông lỏng công tác quản lý trong liên kết xuất bản.

Tập trung định hướng hoạt động của báo chí, xuất bản, nâng cao bản lĩnh chính trị, ý thức trách nhiệm, năng lực và chất lượng của đội ngũ phóng viên, biên tập viên cả về chính trị, tư tưởng, trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, đạo đức nghề nghiệp. Xây dựng và củng cố, nâng cao chất lượng hoạt động của các tổ chức đảng, đoàn thể trong các cơ quan báo chí, xuất bản, nhằm đào tạo, bồi dưỡng những người làm báo chí, xuất bản kiên trung trên mặt trận văn hóa, tư tưởng.

Ba là, tăng cường công tác quản lý, định hướng thông tin, nâng cao chất lượng hoạt động tuyên truyền trong bối cảnh đất nước đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với phát triển kinh tế tri thức, kinh tế số.

Bốn là, phát huy chức năng giám sát và phản biện xã hội của báo chí, xuất bản với tinh thần trách nhiệm và xây dựng cao. Hoạt động góp ý, phản biện của báo chí phải trên tinh thần xây dựng, đúng chức năng, nhiệm vụ, đúng lúc, đúng chỗ và tuyệt đối tuân thủ pháp luật. Kiên quyết loại bỏ tình trạng đưa thông tin sai, giật gân, câu khách, kích động; hoạt động xuất bản chạy theo lợi nhuận mà xem nhẹ nhiệm vụ chính trị, tư tưởng.

Xuất bản phẩm là phương tiện tiên phong trong việc giới thiệu tri thức thuộc các lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội, các tinh hoa văn hóa dân tộc và nhân loại để nâng cao dân trí, xây dựng đạo đức cũng như lối sống lành mạnh, đồng thời giúp mở rộng giao lưu văn hóa, phát triển kinh tế, đấu tranh chống những hoạt động làm tổn hại đến lợi ích của quốc gia, dân tộc.

Từ những vấn đề đã và đang xảy ra, nhóm ngành xuất bản phẩm, báo chí cần có cho mình hướng đi đúng đắn nhất để giải quyết toàn vẹn những nhược điểm cũng như những sai phạm hay sự lỗi thời trong hướng sản xuất và quản lý tại các cơ quan báo chí, xuất bản.