Không biết có nguồn gốc từ đâu và bắt đầu từ bao giờ song cứ mỗi năm người dân địa phương – khu vực xã Xuân Viên, huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh lại đổ xô đi bắt cá. Bởi họ quan niệm rằng ai bắt được cá to hoặc bắt được nhiều cá thì sẽ gặp nhiều may mắn, mùa màng bội thu, làm ăn phát tài trong năm ấy.

Từ sáng sớm tinh mơ ngày 27/5 hằng năm, người dân huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh tại nô nức kéo về khu vực đầm Vực ở xã Xuân Viên để cùng nhau tham gia lễ hội đánh cá Đồng Hoa (hay còn được gọi là lễ hội đánh cá Vực Rào).

Đánh cá Đồng Hoa là lễ hội truyền thống độc đáo chỉ có tại khu vực huyện Nghi Xuân. Từ mong ước mùa màng bội thu, khởi đầu tốt đẹp cho một năm mới nên lễ hội này luôn được tổ chức đều đặn hằng năm như một thứ không thể thiếu trong cuộc sống con người nơi đây. Không chỉ mang tư tưởng khuyến nông, khuyến ngư, phát triển nông nghiệp, nông thôn lễ hội còn là cơ hội để thắt chặt tình đoàn kết trong cộng đồng người dân trong khu vực.

Lễ hội được lựa chọn tổ chức tại khu vực đầm Vực – một bãi đầm nằm ngay dưới chân dãy núi Hồng Lĩnh có diện tích khoảng 30ha. Do sự ưu đãi của thiên nhiên, khu đầm này luôn tập trung rất nhiều loài cá nước ngọt khác nhau. Tuy dồi dào là vậy nhưng trước ngày lễ hội diễn ra trưởng ban tổ chức vẫn quyết định nghiêm cấm mọi hành vi đánh cá tại khu vực này để phục tốt nhất cho quá trình diễn ra lễ hội.

Giống như các lễ hội khác, lễ hội đánh cá Đồng Hoa được chia làm hai phần: phần lễ và phần hội. Trước tiên, người đứng đầu làng cùng các bậc cao niên sẽ lập một bàn thờ, thắp hương dâng quả cúng tế Thành Hoàng tại khu miếu đầm Vực; sau khi kết thúc phần lễ, sẽ có một hồi trống vang lên và người đứng đầu làng sẽ hú to một tiếng rồi lao xuống đầm úp cá đầu tiên, cứ thế mọi người lần lượt ào ào lội xuống thi nhau bắt cá bằng đủ loại lưới, vợt khác nhau. Bất kể ai, nếu bắt được con cá to thì phải giơ lên cao rồi hét lớn để mọi người dưới nước và trên bờ cùng thấy mà hò hét cổ vũ.

Với phong tục này, người dân địa phương quan niệm cứ bắt được con cá càng to hay bắt được càng nhiều cá thì trong năm mới lại càng may mắn, mùa màng bội thu, gia đình đầy đủ, ấm no.

Sau lễ hội, ai bắt được con cá to nhất sẽ được ban tổ chức thưởng và con cá đó sẽ được dùng để dâng lên cho Thành hoàng làng.

Trải qua nhiều thời kì, đến nay lễ hội đánh cá Đồng Hoa được đánh giá là đã có nhiều thay đổi so với trước kia song, chưa bao giờ chính quyền hay người dân khu vực huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh có ý định bỏ lễ hội này cả bởi lễ hội này gần như đã trở thành món ăn tinh thần đối với mỗi người dân ở đây. Tuy không mang lại bất cứ giá trị vật chất nào nhưng ý nghĩa mà lễ hội này mang lại còn đáng quý hơn như vậy rất nhiều.